Trong đó trực tiếp tham gia giám sát hoạt động của các cơ quan tư pháp như: Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân, Thi hành án dân sự, cơ quan công chứng, hộ tịch ở huyện, nhất là quan tâm đến vấn đề thực hiện nhiệm vụ về cải cách tư pháp của các cơ quan tư pháp theo tinh thần Nghị quyết 08/TW, Nghị quyết 49- NQ/TW của Bộ Chính trị. Qua kết quả giám sát của HĐND hàng năm cho thấy hoạt động của các cơ quan trên lĩnh vực tư pháp có nhiều chuyển biến tích cực các hoạt động như điều tra, truy tố, kiểm sát các hoạt động tư pháp, xét xử của toà án đều thực hiện ngày càng chặt chẽ hơn, có sự phối hợp đồng bộ giữa 3 ngành: Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân và Toà án nhân dân, trong hoạt động điều tra, truy tố, kiểm sát và hoạt động xét xử theo tinh thần Nghị quyet 08/BCT, Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị. Kết quả đã tránh được các trường hợp bắt tạm giam, tạm giữ người không đúng quy định của pháp luật, tránh được việc xét xử oan sai trong hoạt động xét xử của Toà án nhân dân. Sau giám sát đều có kết luận đánh giá những mặt làm được, chưa làm được, những hạn chế. Đồng thời có kiến nghị các cơ quan chức năng để kịp thời chấn chỉnh và có biện pháp khắc phục đúng quy định pháp luật.
Để tăng cường hoạt động xét xử của TAND có hiệu quả đối với các loại án, đảm bảo trong công tác xét xử khách quan dân chủ đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, HĐND huyện đã lựa chọn nhân sự đúng tiêu chuẩn, am hiểu pháp luật và bầu bổ sung Hội thẩm nhân dân đủ về số lượng theo quy định. Đồng thời hàng năm đội ngũ này được tổ chức tập huấn, bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ để đội ngũ này có đủ trình độ, năng lực và là lực lượng đại diện của nhân dân tham gia xét xử tại phiên tòa và bảo đảm hoạt động trong xét xử ngày càng có chất lượng và hiệu quả hơn so với các năm trước.
Giám sát việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân và các kiến nghị của cử tri: Việc giám sát đôn đốc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân và các kiến nghị của cử tri luôn được HĐND huyện quan tâm. Việc tiếp nhận các đơn thư khiếu nại, tố cáo, các kiến nghị của cử tri được HĐND huyện xem xét và chuyển đến các cơ quan chức năng có liên quan đề nghị giải quyết và trả lời cho nhân dân kịp thời theo đúng trình tự quy định của pháp luật. Nhất là các kiến nghị, khiếu nại, tố cáo cua công dân có liên quan đến hoạt động của các cơ quan tư pháp phải được nhanh chóng giải quyết kịp thời đúng quy định của pháp luật, không để đơn thư tồn đọng kéo dài.
Trong thực hiện chương trình giám sát của HĐND về cải cách hoạt động tư pháp luôn gắn liền với giám sát hoạt động cải cách hành chính ở địa phương như tập trung tổ chức giám sát việc giải quyết các thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa” ở các cơ quan hành chính nhà nước từ huyện đến xã, thị trấn, cụ thể là giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, các thủ tục về tư pháp, công chứng, hộ tịch, cấp phép kinh doanh, cấp giấy CNQSDĐ..vv. đã góp phần kịp thời chấn chỉnh các sai phạm trong lĩnh vực nói trên nhằm giảm bớt các hiện tượng tiêu cực trong đội ngũ cán bộ, công chức và giảm phiền hà cho tổ chức, cá nhân khi đến quan hệ giao dịch với cơ quan hành chính nhà nước.
Nhìn chung trong những năm qua, các cơ quan tư pháp hoạt động có nhiều chuyển biến tích cực, đội ngũ cán bộ ngày càng được củng cố và tăng cường cả về số lượng và chất lượng, hiệu quả công tác ngày càng được nâng lên, giảm phiền hà cho nhân dân trong các thủ tục giải quyết hành chính, đảm bảo thực hiện đúng luật định trong các hoạt động điều tra, kiểm sát, truy tố, xét xử. Công tác tư pháp đã ngăn ngừa có hiệu quả và xử lý kịp thời, nghiêm minh các loại tội phạm hình sự, cụ thể là các tội xâm phạm an ninh quốc gia, tội tham nhũng và các loại tội phạm có tổ chức, bảo vệ trật tự kỷ cương, bảo đảm và tôn trọng quyền dân chủ, quyền lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân, góp phần giữ vững an ninh chính trị- trật tự an toàn xã hội ở địa phương.
Qua việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp. Thường trực HĐND huyện đánh giá và rút ra những mặt còn hạn chế như sau:
Tuy nhiên hoạt động của các cơ quan tư pháp vẫn còn một số hạn chế như phương thức hoạt động của các cơ quan tư pháp trong thời gian qua mặc dù có triển khai thực hiện đổi mới cải cách theo tinh thần Nghị quyết 08-NQ/TW; Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị, song tiến độ vẫn còn chậm, chưa thật sự đáp ứng kịp thời với yêu cầu thực tiễn cụ thể đối với cơ quan TAND huyện trong công tác xét xử, các loại án ngày càng tăng nhiều nhất là các án về hình sự, về tranh chấp dân sự có liên quan đến lĩnh vực đất đai, hôn nhân gia đình… nhưng TAND huyện chưa có biện pháp xử lý và giải quyết án nhanh, tiến độ xét xử án còn chậm và còn tình trạng các án tồn quá hạn luật định; trong công tác xét xử các vụ án hình sự như: tội cố ý gây thương tích, gây tai nạn giao thông nghiêm trọng. Tỉ lệ xử án cho hưởng án treo còn cao nên phần nào đó chưa có tác dụng giáo dục, răn đe đối với 2 loại tội phạm trên; trong công tác thi hành án, các bản án có hiệu lực pháp luật còn chậm thi hành, nhất là các bản án dân sự, tỉ lệ thi hành án đạt chưa cao các bản án dân sự có giá trị dưới 500.000 đ, chuyển giao cho UBND các xã, thị trấn mặc dù cơ quan thi hành án có cử cán bộ xuống các xã, thị trấn kiểm tra đôn đốc song việc tổ chức thi hành án của UBND các xã, thị trấn vẫn còn chậm; trong công tác kiểm sát thi hành án hình sự, dân sự có lúc, có nơi còn chưa chặt chẽ vẫn còn các bản án đã có hiệu lực pháp luật nhưng chậm được thi hành, một phần nào đó ảnh hưởng đến công bằng xã hội và kỷ cương thực thi pháp luật của công dân chưa nghiêm.
Nguyên nhân các mặt hạn chế trên có một phần do các văn bản quy phạm pháp luật liên quan trực tiếp đến các thủ tục tố tụng như luật thi hành án, pháp lệnh về giám định tư pháp…chậm được ban hành để tạo sự đồng bộ và thống nhất của pháp luật tố tụng, bảo đảm việc giải quyết các vụ án một cách kịp thời, công minh và đúng pháp luật. Một phần do đội ngũ cán bộ Tòa án nhân dân huyện trong những năm qua biên chế còn thiếu, mặc khác việc chủ động giải quyết công việc của Lãnh đạo tòa án có lúc còn bị động nên ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết các loại án còn chậm; Chủ tịch UBND một số xã chưa quan tâm chỉ đạo đôn đốc các ban, ngành chủ động tổ chức thi hành án dân sự với mức án từ 500.000 đồng trở xuống theo thẩm quyền được chuyển giao theo quy định pháp luật.
Bùi Văn Chiến
Phó Chủ tịch HĐND huyện Xuân Lộc