Đây là một thực tế gây khó khăn cho đời sống của 103 hộ dân nuôi hươu sao, nai trên địa bàn xã Hiếu Liêm, vì vậy đã phản ánh với đại biểu HĐND tỉnh đơn vị huyện Vĩnh Cửu để đề nghị tỉnh hỗ trợ về pháp lý để tạo điều kiện sinh sống cho người dân. Mới đây, UBND tỉnh có văn bản số 2284/BC-UBND ngày 01/4/2011 trả lời về vấn đề này như sau:
Do trước đây, việc nuôi hươu, nai chưa đạt hiệu quả kinh tế cao, các hộ dân này chỉ mua với số lượng ít về để nuôi thử, dự định nếu thành công sẽ mở rộng quy mô. Vì nuôi thử nên không làm hợp đồng mua bán với những hộ nuôi đã có giấy chứng nhận đăng ký trại nuôi sinh sản/sinh trưởng động vật hoang dã thông thường; không báo Hạt Kiểm lâm để lập biên bản kiểm tra và không làm thủ tục đề nghị cấp giấy chứng nhận đăng ký trại nuôi sinh sản/sinh trưởng động vật hoang dã. Đến khi thấy có hiệu quả kinh tế cao và có nơi tiêu thụ ổn định thì lại gặp rắc rối về pháp lý do không chứng minh được nguồn gốc vật nuôi hợp pháp nên không được cấp giấy chứng nhận. Theo kết quả kiểm tra, thống kê của Hạt Kiểm lâm Vĩnh Cửu thì tại xã Hiếu Liêm còn 103 hộ dân đang nuôi Hươu sao, Nai mà chưa được cấp giấy chứng nhận. Tuy nhiên việc xử lý lại không dễ dàng.
Xét về lý, thì việc xử phạt các hộ dân nuôi sinh sản/sinh trưởng các loại động vật hoang dã thông thường ( trong đó có hươu, nai) mà không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp, là theo đúng quy định hiện hành. Tuy nhiên, trước thực tế đời sống mưu sinh của bộ phận người dân trên địa bàn xã Hiếu Liêm gặp rất nhiều khó khăn, trong khi đó việc nuôi hươu, nai để lấy nhung và bán con giống đã trở thành một nghề được bà con nơi đây lưu truyền qua nhiều thế hệ, giúp cho người dân có thu nhập tương đối, có thể ổn định được cuộc sống. Vì vậy, việc xử lý hành chính chỉ là phần ngọn, mà giải pháp căn cơ hơn là phải làm sao để tạo điều kiện cho người dân ổn định cuộc sống, thực hiện việc nuôi sinh sản/sinh trưởng hươu, nai theo đúng các quy định hiện hành.
Trước yêu cầu đó, Sở Nông nghiệp và PTNT đã kiến nghị UBND tỉnh, Bộ Nông nghiệp và PTNT một số hướng xử lý như sau:
Đối với loài Hươu sao, do đây là loài động vật hoang dã thông thường không còn trong tự nhiên, vì vậy mà các hộ đang gây nuôi tự phát loài này tại xã Hiếu Liêm không thể khai thác từ tự nhiên để làm nguồn giống gây nuôi. Do vậy các chủ nuôi mặc dù không chứng minh được nguồn giống, nhưng có thể những hộ này mua nguồn giống từ các hộ đã có giấy chứng nhận đăng ký trại nuôi sinh sản/sinh trưởng động vật hoang dã, tuy nhiên họ không làm các thủ tục theo qui định. Sở Nông nghiệp và PTNT kiến nghị UBND tỉnh và Bộ Nông nghiệp và PTNT cho phép cấp giấy chứng nhận đăng ký trại nuôi sinh sản, sinh trưởng động vật hoang dã thông thường cho loài Hươu sao đối với các trường hợp này (bao gồm 07 hộ dân, với 21 cá thể Hươu Sao). Sau khi được Bộ Nông nghiệp và PTNT, UBND tỉnh chấp thuận theo hướng xử lý này, Sở Nông nghiệp và PTNT (Chi cục Kiểm lâm) sẽ thực hiện việc lập hồ sơ quản lý, cấp phép, quản lý hoạt động gây nuôi những cá thể Hươu sao của người dân theo đúng quy định hiện hành.
Đối với loài Nai, hiện nay do Nai là loài động vật hoang dã vẫn đang còn sinh sống trong tự nhiên, do đó khi không chứng minh rõ ràng được nguồn gốc là Nai có nguồn gốc từ trại nuôi sinh sản hay là bắt được ở trong tự nhiên sẽ rất khó khăn trong việc xử lý, cấp giấy phép trại nuôi. Việc giải quyết vấn đề này và cấp phép cho các trại nuôi cho những hộ dân này vượt quá thẩm quyền của Sở Nông nghiệp và PTNT.
Căn cứ Nghị định 99/2009/NĐ-CP, ngày 02/11/2009 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng có quy định người có hành vi săn, bắn, bẫy, bắt, nuôi nhốt, giết động vật rừng (loại thông thường) trái quy định của pháp luật thì bị xử phạt hành chính ( phạt tiền ) và tịch thu tang vật. Đối chiếu với quy định trên thì trường hợp 102 hộ dân đang nuôi Nai ( 96 hộ nuôi Nai, 06 hộ nuôi Nai và Hươu ) với số lượng 408 cá thể Nai, do không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp. Căn cứ theo các quy định hiện hành thì số cá thể này sẽ bị xử phạt theo hình thức: Xử phạt hành chính (phạt tiền); tịch thu tang vật, thả vào tự nhiên. Tuy nhiên nếu xử lý theo đúng quy định thì người dân sẽ gặp nhiều khó khăn, vì vậy Sở Nông nghiệp và PTNT đã đề nghị Bộ Nông nghiệp và PTNT, UBND tỉnh cho phép Sở Nông nghiệp và PTNT chỉ phạt hành chính đối với các trường hợp vi phạm rồi cấp phép để họ tiếp tục nuôi sinh sản, sinh trưởng, tức là bỏ qua phần chứng minh nguồn gốc để cấp phép cho người dân. Sau khi được Bộ Nông nghiệp và PTNT, UBND tỉnh đồng ý, Sở Nông nghiệp và PTNT sẽ thực hiện việc cấp phép trại nuôi, lập hồ sơ và quản lý cá thể Nai của các trại nuôi sinh sản, sinh trưởng theo đúng quy định hiện hành.
Xã Hiếu Liêm là xã nằm trên địa bàn vùng sâu, vùng xa, đời sống người dân còn nhiều khó khăn, nhận thức và hiểu biết về mặt pháp luật của người dân còn nhiều hạn chế, mặt khác hiện nay nuôi động vật hoang dã thông thường nói chung và nuôi hươu, nai đã trở thành một nghề trên địa bàn, giải quyết công ăn việc làm, tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho người dân. Do vậy, rất cần có sự linh động giải quyết của các cơ quan có thẩm quyền để tháo gỡ khó khăn cho nhân dân. Trước yêu cầu đề xuất của Sở Nông nghiệp&PTNT, UBND tỉnh sẽ có văn bản đề xuất với các cấp có thẩm quyền để linh hoạt giải quyết, tạo điều kiện cho nhân dân.
Kim Chung