Để đánh giá kết quả thực hiện Luật, kịp thời điều chỉnh, bổ sung những vấn đề chưa phù hợp hoặc thiếu sót, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội đã thành lập đoàn và tổ chức giám sát tại Đồng Nai về việc thực hiện quy định của Pháp luật về ban hành văn bản Quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân. Tổng hợp tình hình ban hành Nghị quyết của HĐND các cấp, Thường trực HĐND tỉnh Đồng Nai đã trình bày những kết quả đạt được và thẳng thắn nhìn nhận hạn chế sau 6 năm thực hiện Luật trên địa bàn tỉnh.
Có thể khẳng định, hoạt động ban hành Nghị quyết của HĐND các cấp nhận được sự phối hợp trách nhiệm đồng bộ giữa các cơ quan có liên quan; có sự trao đổi bàn bạc, thống nhất cao trong việc xác định những vấn đề cần ban hành, những nội dung thể hiện trong Nghị quyết, thời điểm ban hành từ đó ban hành được hệ thống Nghị quyết của HĐND có chất lượng, tác động tích cực đến tình hình địa phương. Công tác xây dựng văn bản QPPL thời gian qua được các cấp, các ngành quan tâm, chú trọng thực hiện; các cấp chính quyền địa phương đã quan tâm trong công tác cán bộ, trang bị cơ sở vật chất, kinh phí cũng như các điều kiện khác, hỗ trợ cho công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật địa phương.
Hội đồng nhân các cấp đã ban hành một số lượng lớn nghị quyết QPPL điều chỉnh toàn bộ các mặt của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng của địa phương. Đánh giá chung về ưu điểm nghị quyết do HĐND ban hành đúng thẩm quyền, không có văn bản trái pháp luật; bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, đúng căn cứ pháp lý; phù hợp với văn bản cấp trên và đặc điểm, tình hình thực tế, đáp ứng được yêu cầu về quản lý nhà nước ở địa phương. Nghị quyết do HĐND các cấp ban hành cụ thể, chi tiết, dễ áp dụng và có tính khả thi cao. Công tác kiểm tra, rà soát, thống kê các Nghị quyết được quan tâm thực hiện tốt. Ban pháp chế HĐND các cấp thường xuyên tự kiểm tra, rà soát thống kê các Nghị quyết và kiến nghị xử lý nếu phát hiện văn bản có dấu hiệu sai sót, tạo sự thống nhất trong hệ thống văn bản của địa phương.
Đội ngũ cán bộ, công chức tham mưu giúp việc cho Hội đồng nhân dân trong công tác ban hành văn bản có nhiệt tình, có ý thức trách nhiệm, nắm vững các quy định của luật và có kinh nghiệm trong công tác. Điều kiện làm việc, trang thiết bị phục vụ và hệ thống các văn bản Quy phạm pháp luật dùng để tham khảo được trang bị đầy đủ tạo thuận lợi cho công tác xây dựng văn bản. Cơ quan Tư pháp các cấp quan tâm tổ chức tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ pháp chế của địa phương, qua đó góp phần nâng cao năng lực của đội ngũ làm công tác xây dựng pháp luật.
Hạn chế trong thực hiện Luật đó là việc tuân thủ quy trình ban hành văn bản, một số Nghị quyết phát sinh ngoài chương trình vì những lý do chủ quan và khách quan qua đó cho thấy một số cơ quan soạn thảo chưa chủ động cao trong việc đề xuất xây dựng chương trình ban hành văn bản QPPL hàng năm của đơn vị. Một số dự thảo Nghị quyết của cơ quan soạn thảo chuẩn bị còn sơ sài, chưa đáp ứng được yêu cầu, mục tiêu của việc ban hành. Tình trạng nhầm lẫn giữa văn bản QPPL với văn bản cá biệt còn xảy ra dẫn đến sai sót về thể thức; một số nghị quyết chưa thực hiện đúng trình tự, thủ tục ban hành văn bản QPPL nhất là về tổ chức lấy ý kiến đóng góp dự thảo; ngôn ngữ trong văn bản chưa chuẩn xác, lỗi chính tả, ngữ pháp. Bên cạnh đó, công tác xây dựng văn bản QPPL rất quan trọng, đòi hỏi người làm công tác này phải có năng lực, trình độ, chuyên môn pháp luật; tuy nhiên, với cơ chế như hiện nay thì rất khó để thu hút lực lượng giỏi công tác trong lĩnh vực và là những vấn đề sẽ tiếp tục được nghiên cứu, khắc phục trong thời gian tới.
Để giúp địa phương tiếp tục triển khai thực hiện tốt công tác soạn thảo, ban hành, kiểm tra, rà soát và hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật trên địa bàn tỉnh, HĐND tỉnh kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ Tư pháp tăng cường giám sát và trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ, kiến nghị hoặc thực hiện sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các quy định để khắc phục những vướng mắc sau: Về quy định sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ, bãi bỏ hoặc đình chỉ thi hành Nghị quyết của HĐND, theo Điều 11 của Luật, văn bản QPPL của HĐND có thể sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ, bãi bỏ hoặc đình chỉ thi hành. Tuy nhiên, Nghị định số 40/2010/NĐ-CP, ngày 12/4/2010 của Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật chỉ quy định 03 hình thức xử lý văn bản trái pháp luật: Đình chỉ thi hành, hủy bỏ, bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ (không quy định hình thức sửa đổi, bổ sung, thay thế) do đó đề nghị cần có hướng dẫn cụ thể.
Thời gian gửi Nghị quyết của HĐND đến cơ quan cấp trên và cơ quan kiểm tra văn bản, theo quy định tại điều 8 của Luật ban hành VBQPPL của HĐND, UBND, thời hạn gửi VBQPPL của HĐND đến cơ quan nhà nước cấp trên, cơ quan có trách nhiệm kiểm tra văn bản là 03 ngày; điều 17 Quy chế hoạt động của HĐND ban hành kèm theo Nghị quyết số 753/2005/NQ-UBTVQH11 quy định “Chậm nhất mười ngày kể từ ngày bế mạc kỳ họp…”. Do đó đề nghị có quy định lại một cách thống nhất để HĐND các cấp thực hiện.
Vấn đề xác định các Nghị quyết của HĐND là văn bản QPPL: Nghị định số 91/2006/NĐ-CP ngày 06/9/2006 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân xác định một số Nghị quyết do HĐND ban hành không phải là văn bản QPPL. Khi xây dựng Nghị quyết về phê chuẩn quyết toán ngân sách của địa phương, để đảm bảo trình tự thủ tục thông qua Nghị quyết được chặt chẽ, nội dung quyết toán đúng quy định, HĐND xây dựng theo trình tự ban hành Nghị quyết là văn bản QPPL. Tuy nhiên, vấn đề này chưa đạt được sự thống nhất giữa các ngành và địa phương do đó kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ Tư pháp xem xét, kiến nghị theo hướng xác định Nghị quyết về phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương là văn bản QPPL.
Về kiểm tra và xử lý văn bản QPPL, Điểm b Khoản 3 Điều 3 Nghị định số 40/2010/NĐ-CP quy định “ Văn bản QPPL không được quy định lại các nội dung đã được quy định trong văn bản QPPL khác”. Nghị quyết của HĐND ban hành trên cơ sở các quy định tại văn bản QPPL của các cơ quan nhà nước cấp trên và căn cứ tình hình thực tế của địa phương do đó Thường trực HĐND tỉnh Đồng Nai đề nghị có hướng dẫn cụ thể về việc xác định nội dung “quy định lại” để địa phương thống nhất áp dụng.
Đối với công tác cán bộ làm công tác tham mưu, giúp việc cho HĐND, UBND trong việc ban hành văn bản QPPL, Thường trực HĐND tỉnh Đồng Nai để nghị Bộ tư pháp cần tiếp tục bồi dưỡng chuyên sâu về kỹ năng soạn thảo văn bản, tổ chức các buổi toạ đàm, học tập chuyên đề, trao đổi kinh nghiệm cho các cán bộ Tư pháp, Văn phòng ĐĐBQH&HĐND tỉnh; ban hành văn bản để kiện toàn đội ngũ pháp chế Sở ngành.
Những đánh giá và kiến nghị nêu trên được đoàn giám sát của Ủy ban Pháp luật của Quốc hội ghi nhận, nghiên cứu, xem xét trong quá trình hoàn thiện các quy định pháp luật về ban hành văn bản QPPL của HĐND, UBND trong thời gian tới.
Nguyễn Thị Oanh