Năm 2023 này, ngày lễ Giỗ Tổ Hùng Vương (10.3) trùng vào dịp kỷ niệm 48
năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30.4.1975 - 30.4.2023), kỷ
niệm ngày Quốc tế Lao động, lại còn nhằm trúng một ngày nghỉ cuối tuần. Bởi vậy,
mọi người có một kỳ nghỉ dài và lẽ dĩ nhiên, điều đó khiến mọi người vui, háo
hức. Dịp lễ để được nghỉ ngơi, đi du lịch khám phá về một vùng đất mới, về thăm
quê để gặp cha yếu, mẹ già, được quây quần cùng nhau hay chỉ giản đơn là có được
những buổi sáng giã từ chiếc đồng hồ báo thức để ngủ nướng mặc sức mình.
Đại biểu HĐND đi thực tế tại một công trình xây dựng không phép
Nhưng vận hành của toàn xã hội thì không dừng lại. Dịp lễ nhiều ngành,
nghề có công việc đặc thù trong đó có những ngành phải chịu áp lực lớn hơn ngày
thường. Ví như Công an, bộ đội, thanh tra giao thông tăng cường kiểm tra, kiểm
soát, nắm tình hình. Công chức thuộc UBND các cấp, các sở, ngành thực hiện công
tác chỉ đạo, kiểm tra, phối hợp kiểm tra, xử lý những vấn đề phát sinh. Người
làm trong các dịch vụ phải kiếm thêm nhân công, dọn lại mặt bằng để sẵn sàng
đón khách.
Vậy, đại biểu HĐND làm gì trong những ngày Lễ, Tết?
Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Hoạt động gám sát của Quốc hội
và HĐND đều quy định việc đại biểu HĐND phải liên hệ chặt chẽ với Nhân dân,
lắng nghe tâm tư nguyện vọng của Nhân dân. Mối liên hệ và sự lắng nghe ấy không
phải chờ đến khi có kế hoạch tiếp xúc cử tri, có lịch tiếp công dân hay khi có
người dân tìm gặp mà được đại biểu tự nguyện tiến hành thường xuyên. Công tác ở
HĐND lâu năm, tôi đã chứng kiến những người đại biểu chưa bao giờ quên mình là
đại biểu như thế.
Đại biểu đi thực tế tại bờ kè lấn chiếm sông
Nhớ những việc đại biểu HĐND tỉnh trong dịp nghỉ Lễ đi việc “tư” nhưng
tình cờ nghe được việc “công”. Rằng ở chỗ đó, có chuyện khai thác cát trái phép
công khai. Lợi dụng địa bàn xa, dân cư thưa thớt, địa hình khó khăn, đối tượng
đã huy động lực lượng, phương tiện khai thác cát dẫn đến nguy cơ sạt lở ở khu
vực. Có đại biểu lại nghe ở địa bàn nọ có việc đối tượng khai thác cát dưới
lòng đất không phép. Tuy nhiên, chẳng hiểu sao chính quyền địa phương những nơi
này lại không hề… hay biết.
Gọi thêm công chức Văn phòng HĐND ở cự li gần nhất, lưu ý xách theo máy
ảnh, máy quay phim để có “tang chứng vật chứng rõ ràng”, đại biểu đến nơi “nghe
nói”. Quả chuyện nghe là chuyện có thật, tôi nhớ những đại biểu của mình đã
dùng quy định tại Điều 98 Luật Tổ chức chính quyền địa phương quy định về quyền
của đại biểu HĐND khi phát hiện hành vi vi phạm pháp luật để yêu cầu đơn vị
đang khai thác cát trái phép thi hành những biện pháp cần thiết, đó là chấm dứt
hành vi vi phạm pháp luật. Có lẽ một hình ảnh đẹp tôi không thể quên trong quá trình
đồng hành với hoạt động đại biểu dân cử, đó là việc những người đại biểu rút từ
túi ngực trái của mình tấm thẻ Đại biểu HĐND, trình với đối tượng vi phạm trước
khi nêu ra yêu cầu của mình.
Và bờ kè trái phép đã được tháo dỡ
Mặc dù đối tượng là người biết đại biểu HĐND; mặc dù có thể không cần
tấm thẻ thì lời nói của đại biểu vẫn đủ uy lực nhưng họ vẫn tuân thủ nguyên tắc
trình thẻ đại biểu. Tấm thẻ họ luôn trân trọng mang theo bên mình như một niềm
tự hào, như một lời nhắc nhở về trách nhiệm trước cử tri và Nhân dân. Bởi họ
hiểu rõ nguyên tắc làm việc; hiểu rõ ý nghĩa và tự hào về tấm thẻ rất đặc thù,
thẻ của đại biểu HĐND.
Cũng có khi đại biểu tranh thủ “một công đôi chuyện”, ngày nghỉ, ngày lễ,
đi chơi ngang qua một địa điểm liên quan đến kiến nghị cử tri, kiến nghị giám
sát cũng dành thời gian ghé mắt qua để nắm tình hình, kết quả thực hiện vấn đề
mình đã kiến nghị như thế nào. Anh em ở HĐND vẫn gọi vui những việc làm như vậy
của mình là “nhiều chuyện” nhưng là chuyện có ý nghĩa, chuyện cần phải làm. Để
biết được những công trình vi phạm đã bị dỡ bỏ; việc làm đường để phân lô tự
phát đã dừng; bờ kè lấn chiếm ven sông đã tháo dỡ hay việc xây dựng công trình
nơi đó có còn lãng phí hay không.
Một trong những quyền rất quan trọng của các đại biểu HĐND được thực
hiện với tư cách cá nhân là quyền kiến nghị – yêu cầu. Có thể nói, cùng với
quyền chất vấn, quyền bỏ phiếu tín nhiệm, quyền kiến nghị- yêu cầu là những
quyền mang tính đặc thù của các đại biểu HĐND và nếu quyền này được phát
huy đúng mức sẽ đem lại những hiệu quả thiết thực. Những việc làm, hành động nói
trên chính là cách thực hiện hai quyền quan trọng đó; điều đó khiến cử tri cảm
kích, kính trọng và biết ơn những người đại biểu đã thực tâm vì dân như thế.
HĐND được thành lập từ cuối năm 1945 theo Sắc lệnh số 63 ngày 22.11.1945
của Chủ tịch Chính phủ Lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Theo sắc lệnh này, HĐND
được thành lập ở cấp xã và tỉnh bằng hình thức bầu trực tiếp của Nhân dân; nhiệm
kỳ của HĐND khi đó chỉ 2 năm.
Trải qua suốt chiều dài lịch sử, qua sàng lọc của thời gian và yêu cầu của
tình hình thực tế, đến nay tổ chức và hoạt động của HĐND đã có sự thay đổi
nhiều so với thuở sơ khai nhưng riêng vai trò là cơ quan quyền lực nhà
nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân
chưa bao giờ thay đổi. HĐND là một thành tố cùng với UBND tạo thành Chính quyền
địa phương, đồng thời HĐND đã đạt đến một mô hình phù hợp và ổn định. Bởi vậy,
mọi thành công, hạn chế hay khó khăn, vướng mắc, thậm chí cả những sai sót cần
phải xử lý của Chính quyền địa phương đều có sự đồng hành của HĐND và UBND.
Giai đoạn nào cũng vậy, công việc ở HĐND, suốt tháng, quanh năm bận bịu
với giám sát, lắng nghe và quyết định các vấn đề quan trọng ở địa phương. Giám
sát có thể chưa sâu, lắng nghe có thể chưa hết nhưng quyết định thì không thể
không chính xác, nội dung quyết định không thể không đi vào cuộc sống. Mà nội
dung quyết định rộng, bao trùm tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã
hội, an ninh quốc phòng; mỗi nội dung quyết định có sự tác động đến hàng trăm,
hàng ngàn, hàng triệu người nên trọng trách của HĐND là rất lớn.
HĐND là cơ quan làm việc theo chế độ Hội nghị nên hiệu quả hoạt động của
mỗi đại biểu sẽ quyết định hiệu quả hoạt động của cơ quan HĐND. Để hoạt động
hiệu quả thì đại biểu HĐND không thể chờ đến khi tổ chức kỳ họp, đến khi giám
sát, tiếp công dân hay tiếp xúc cử tri mới thể hiện vai trò, nhiệm vụ của mình mà
phải hoạt động thường xuyên. Cho dù ở nơi công tác, nơi cư trú; lúc làm việc hay
lúc nghỉ ngơi giải trí; khi đọc một văn bản, báo cáo hay chỉ là một mẩu tin
ngắn; lúc gặp một người có chức trọng, quyền cao hay chỉ là là một người dân
bên đường, chỉ cần ghi nhớ, mình là người đại biểu của Nhân dân để có hành động
theo mệnh lệnh của trái tim mách bảo thì tôi tin, đại biểu HĐND sẽ hoạt động
hiệu quả.
Và thực tế, chúng ta luôn có những đại biểu HĐND như thế.
Nguyễn Thị Oanh