 |
| Đoàn đã làm việc với các đơn vị chịu sự giám sát và các ngành chức năng cùng với địa phương để nghe báo cáo thực trạng nhằm phân tích, đánh giá tình hình |
Từ năm 1995, dự án Nhà máy Nước Thiện Tân bắt đầu triển khai. Vào năm 2000, Nhà máy khởi công và đã chính thức đi vào hoạt động từ năm 2004, đáp ứng 75% nhu cầu sử dụng nước của người dân thành phố Biên Hòa và một số huyện lân cận. Hiện nay, mặc dù nhà máy đã hoạt động hết công suất nhưng vẫn chưa đáp ứng nhu cầu thực tế, chính vì vậy dự án Hệ thống cấp nước (HTCN) Nhơn Trạch đã được phê duyệt vào năm 2004 nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của các KCN và dân cư trong tỉnh. Dự án có tổng vốn đầu tư hơn 1.400 tỉ đồng, trong đó 85% là vốn vay của ngân hàng hợp tác quốc tế Nhật Bản JPIC nhằm cung cấp nước sinh hoạt và sản xuất công nghiệp cho nhân dân và các khu công nghiệp dọc tuyến QL 51 thuộc 2 huyện Long Thành và Nhơn Trạch của tỉnh Đồng Nai. Đây là một dự án có ý nghĩa thiết thực, giúp cho tỉnh Đồng Nai tăng cường cơ sở hạ tầng kỹ thuật để phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội. Sau hơn 10 năm triển khai thực hiện dự án nhà máy nước Thiện Tân và 4 năm triển khai thực hiện dự án HTCN Nhơn Trạch trên địa bàn phường Tân Biên thành phố Biên Hòa, việc bồi thường, giải tỏa tái định cư cho hơn 1.000 hộ dân nơi đây vẫn chưa được giải quyết một cách triệt để. Hiện nay chủ đầu tư dự án Hệ thống cấp nước Nhơn Trạch vẫn chưa có đủ mặt bằng để triển khai thực hiện dự án.
Để phục vụ nhu cầu tái định cư (TĐC), thành phố Biên Hòa hiện đang triển khai xây dựng 03 dự án TĐC tổng diện tích 33 ha gồm: Khu TĐC 12 ha phường Tân Biên có quy mô thiết kế khoảng 630 lô đất nền; khu TĐC 16 ha phường Tân Biên 830 lô đất nền; ngoài ra cải tạo, nâng cấp 02 khu dân cư hiện hữu 3,7 ha và 01 ha phường Tân Biên với quy mô 30 lô đất nền. Các khu TĐC này được xây dựng để giải quyết nhu cầu cho các hộ dân bị quy hoạch thu hồi đất để thực hiện dự án Nhà máy nước Thiện Tân, HTCN Nhơn Trạch và giải quyết tái định cư tại chỗ cho chính những hộ đang sinh sống tại các khu vực này.
Đối với dự án Nhà máy nước Thiện Tân, công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng đã hoàn tất, tuy nhiên đến nay còn vướng mắc do một số hộ dân chưa nhận tiền bồi thường và đất tái định cư, có đơn khiếu nại nhưng đã được UBND thành phố Biên Hòa ban hành Quyết định bác đơn. Ngoài ra, một số hộ khác thuộc diện quy hoạch thu hồi đất, trước đây không làm thủ tục TĐC, nay lại nộp đơn xin bố trí TĐC. Đối với số đơn này, UBND thành phố Biên Hòa đang kiểm tra, rà soát và có chủ trương giải quyết TĐC cho các hộ bị giải tỏa trắng tại khu TĐC 3,7 ha phường Tân Biên. Hiện đang trong giai đoạn kiểm tra, rà soát chuẩn bị thực hiện việc bốc thăm nhận đất. Như vậy, vướng mắc đối với việc bồi thường, hỗ trợ TĐC của dự án Nhà máy nước Thiện Tân hiện tại là việc giải quyết TĐC cho số hộ dân này.
Đối với dự án HTCN Nhơn Trạch, có tổng cộng 384 hộ bị giải tỏa, trong đó có 268 hộ bị giải tỏa trắng.Vướng mắc chủ yếu là công tác bồi thường gặp khó khăn trong việc xác định nguồn gốc đất tại hạng mục Nhà máy xử lý nước vì lý do đất do đơn vị quân đội cấp cho gia đình quân nhân, diện tích đất được cấp nhỏ hơn diện tích thực tế đang sử dụng, như vậy cần phải phối hợp với đơn vị chủ quản để thống nhất lại việc không trùng khớp giữa thực tế diện tích đất thu hồi với diện tích đất trên giấy tờ. Ngoài ra, một số trường hợp khác chưa xác nhận được nguồn gốc đất. Nhìn chung, nhiều hộ dân chưa có quyết định bồi thường, rất nhiều hộ chưa giao mặt bằng.
Đối với các khu vực dự án tái định cư, có tổng cộng 03 dự án TĐC với diện tích 33 ha gồm các Khu TĐC 12 ha, 16ha, 3,7ha và 01 ha phường Tân Biên, trước mắt tổng số hộ phải giải tỏa là 250 hộ, trong đó có đến 230 hộ phải giải tỏa trắng, chưa có hộ nào được duyệt TĐC, trong đó có một số trường hợp chưa có quyết định bồi thường do những vướng mắc trong việc xác định nguồn gốc đất, 90 trường hợp bồi thường theo Nghị định 22/CP đã chuyển sang bồi thường theo Nghị định 197/CP. Đối với 90 hộ dân này, việc giải quyết bồi thường, hỗ trợ tái định cư đã trải qua hơn 3 năm (từ cuối năm 2004 đến nay), thời gian kéo dài nên xảy ra tình trạng cùng một dự án áp dụng 3 giá bồi thường. Riêng đối với khu TĐC 16 ha, hiện nay mới tiến hành đến bước họp dân công bố Quyết định của UBND tỉnh, chưa có Quyết định thu hồi đất tổng thể, chi tiết nên chưa thống kê được số hộ bị giải tỏa để xây dựng phương án hỗ trợ TĐC.
Một trong những khó khăn lớn nhất của công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư xuất phát từ những bất cập trong công tác quản lý đất đai, dẫn đến phần lớn hộ dân trong khu vực dự án chưa có GCNQSDĐ, vì vậy chưa đủ cơ sở để tính toán phương án bồi thường theo quy định tại Nghị định 84/2007/NĐ-CP. Cũng chính vì việc chưa có GCNQSDĐ mà một số hộ dân đã căn cứ trên các biên lai thuế mà họ đã tự kê khai và đóng thuế để yêu cầu thực hiện bồi thường cho diện tích và loại đất theo biên lai thuế. Ngoài ra, việc dự án làm quá lâu, làm xuất hiện tình trạng nhiều giá đất bồi thường trong cùng dự án, gây nên tâm lý so bì, bức xúc dẫn đến khiếu kiện.
Một thực tế đang xảy ra là tình hình biến động mạnh của thị trường vật liệu xây dựng khiến cho quy định đơn giá nhà ở để bồi thường do UBND tỉnh ban hành năm 2007 không còn phù hợp. Phần lớn hộ dân khiếu nại bồi thường trên hạn mức vật liệu xây dựng trên thị trường để họ có thể tự xây dựng nhà ở trong khu tái định cư. Không những thế, đối với việc quy định xét tiêu chuẩn TĐC theo nguyên tắc lũy tiến có giới hạn, không tỉ lệ thuận với diện tích đất bị thu hồi cũng là nguyên nhân gây thắc mắc cho một số hộ do chưa hiểu biết về pháp luật. Thông qua thực trạng này cho thấy công tác tuyên truyền về pháp luật đất đai chưa được quan tâm thực hiện.
Ngoài ra, theo phản ánh của một số hộ dân và theo xác nhận của Hội đồng bồi thường thành phố Biên Hòa tại buổi giám sát, thời gian qua việc niêm yết công khai các thông tin về bồi thường và hỗ trợ tái định cư thuộc khu vực dự án chưa thực hiện tốt. Về lý do, theo giải trình của Hội đồng bồi thường thành phố Biên Hòa là vì số giấy tờ đất đai quá nhiều, không thể niêm yết tất cả. Đoàn giám sát nhận thấy giải trình này chưa hợp lý, do việc công khai không nhất thiết chỉ thực hiện thông qua việc dán giấy tờ ra điểm công cộng. Hơn nữa, nhân dân không đòi hỏi xem tất cả giấy tờ đất đai mà chỉ cần được thông báo công khai về những thông tin tóm tắt, quan trọng, chủ yếu liên quan đến việc giải quyết chế độ cụ thể. Ngoài ra, thông qua việc công khai này, các hộ dân có điều kiện kiểm tra lẫn nhau, giúp phát hiện những sai sót, nhầm lẫn nếu có để kịp thời điều chỉnh. Mặt khác, không gây tâm lý so bì, nghi kỵ lẫn nhau trong cộng đồng dân cư.
Việc thực hiện tốt công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư cho khu vực Nhà máy nước Thiện Tân, HTCN Nhơn Trạch có tầm quan trọng to lớn, giúp cho dự án sớm đi vào hoạt động theo kế hoạch, giải quyết tình trạng khiếu kiện kéo dài, góp phần ổn định tình hình an ninh trật tự của địa phương. Đối với công trình HTCN Nhơn Trạch, đây là dự án lớn, có tầm quan trọng đến sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh. Việc đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án là vấn đề bức xúc không chỉ vì nhu cầu sử dụng nước của dân cư và các KCN, mà còn vì hiệu quả kinh tế do dự án thực hiện chủ yếu bằng nguồn vốn vay ODA.
Đoàn giám sát đã có một số kiến nghị với UBND tỉnh Đồng Nai nghiên cứu, kiểm tra, rà soát lại toàn bộ các văn bản đã chỉ đạo cho các ngành tham mưu đến nay chưa thực hiện được hoàn chỉnh. Đoàn cũng kiến nghị UBND thành phố Biên Hòa tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật về đất đai đối với dân cư khu vực dự án để nhân dân biết, chấp hành, đồng thời chỉ đạo Hội đồng bồi thường thành phố Biên Hòa thực hiện nghiêm việc công khai minh bạch các thông tin chủ yếu về việc giải quyết bồi thường và tái định cư đối với các hộ dân thuộc khu vực dự án. Ngoài ra, rà soát toàn bộ danh mục các hộ tái định cư để làm sáng tỏ và trả lời với cử tri về phản ánh có một số hộ không đúng đối tượng nhưng vẫn được xét cấp đất TĐC. Đối với hạng mục tuyến ống nước sạch, phải khẩn trương rà soát, phối hợp với các cơ quan có liên quan, các đơn vị quân đội đã cấp đất cho các hộ quân nhân thuộc khu vực dự án để thống nhất các số liệu trong tài liệu đất đai, xác định chính xác vị trí đất và định giá tài sản trên đất, khẩn trương rà soát toàn bộ dự án, đẩy nhanh tiến độ bồi thường, hỗ trợ tái định cư để thu hồi đất giao cho chủ đầu tư thực hiện dự án. Đối với Công ty TNHH Một thành viên Xây dựng cấp nước Đồng Nai phải tích cực tham gia phối hợp với UBND thành phố Biên Hòa và phường Tân Biên để thực hiện các quy trình thủ tục cần thiết đẩy nhanh tiến độ bồi thường, hỗ trợ TĐC, chủ động xây dựng phương án ưu tiên sử dụng nguồn nhân lực từ các hộ dân thuộc khu vực dự án để hỗ trợ chuyển đổi ngành nghề khi không còn đất canh tác.
Kim Chung