Vâng, còn nhớ, 100 năm trước đây, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành đã lựa chọn con đường ra nước ngoài “tìm đường đi cho dân tộc”. Trong bước đường đầy chông gai đó, Người đã nhận ra rằng, muốn cách mạng thành công, đất nước muốn được độc lập-tự do, nhân dân muốn phá bỏ được xiềng xích nô lệ thì nhất định phải thành lập một chính đảng vô sản kiểu mới. Song nếu chỉ dừng lại ở đó không thì chưa đủ, mà Đảng đó phải vững. Đảng muốn vững, muốn mạnh phải có một lý luận soi đường. Lý luận đối với cách mệnh Đảng như trí khôn đối với người, kim chỉ nam đối với con tàu. Làm cách mạng mà không có lý luận soi đường như đi trong đêm tối mà không có đuốc, phải mò mẫm rất khó. Với suy nghĩ đó sau khi trở về Quảng Châu (Trung Quốc) để xúc tiến công cuộc giải phóng dân tộc, Người đã thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, mở lớp Huấn luyện chính trị, ra báo Thanh Niên, truyền giảng cho đội ngũ cán bộ cốt cán đầu tiên của Việt Nam những nội dung cơ bản của học thuyết Mác - Lê-nin, chuẩn bị cho sự ra đời một chính đảng vô sản kiểu mới ở Việt Nam. Năm Đinh Mão 1927, tác phẩm “Đường Kách mệnh” đã ra đời để đáp ứng một phần nào cho những yêu cầu cấp bách đó.
Ðường Kách mệnh được viết một cách mộc mạc, đơn giản, ngắn gọn, nhưng nội dung phong phú, hàm chứa những tư tưởng lớn mang tính quốc gia và quốc tế vĩ đại. Ðường Kách mệnh đề cập trước tiên vấn đề Tư cách người cách mạng, với một hệ tiêu chuẩn: gồm ba bộ phận cấu thành : với mình, với người, với công việc, như : Tự mình phải cần kiệm, vị công vong tư, hy sinh, ít lòng ham muốn về vật chất …; Ðối với từng người thì phải khoan thứ, với đoàn thể thì phải nghiêm, có lòng bày vẽ cho người...; khi làm việc phải dũng cảm quyết đoán nhưng không phiêu lưu mạo hiểm, phải phục tùng đoàn thể... thể hiện một quan niệm mới về nhân sinh quan, thế giới quan cách mạng, về ý thức và phương pháp tư tưởng của giai cấp công nhân. Tác phẩm đề cao việc giáo dục đạo đức cách mạng và coi việc giáo dục đạo đức cách mạng là một trong những nguyên tắc cơ bản, nhằm xây dựng những con người cách mạng chân chính, để tiến tới xây dựng một Ðảng cách mạng chân chính. Có thể nói, việc lấy tiêu chuẩn đạo đức làm một trong hai tiêu chuẩn (đức và tài) của người cán bộ cách mạng, người đảng viên cộng sản, ngay từ khi chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho sự ra đời của Ðảng Cộng sản Việt Nam là một sáng tạo độc đáo, mang đậm dấu ấn Hồ Chí Minh.
Ðường Kách mệnh xác định rõ mục tiêu Ðộc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, khẳng định con đường cách mạng Việt Nam phải trải qua hai giai đoạn, đó là dân tộc cách mệnh (quốc gia) và cách mạng xã hội chủ nghĩa (quốc tế): Cương lĩnh Ðường Kách mệnh trình bày một cách khái quát những quan điểm cốt lõi của chủ nghĩa Mác - Lê-nin về con đường cách mạng Việt Nam, con đường: Ðộc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, nhưng trước hết phải tập trung vào nhiệm vụ “dân tộc cách mệnh”, “giành lấy quyền tự do bình đẳng của dân nước mình”, để chuẩn bị những tiền đề cho cuộc cách mạng thứ hai (thế giới cách mệnh) về chính trị, tổ chức, kinh tế, văn hóa. Ðối tượng của “dân tộc cách mệnh” là đánh đổ chính quyền thuộc địa của Pháp. Chủ thể là toàn dân tộc, lấy quần chúng công nông làm nền tảng. Thông qua việc đánh giá cao sức mạnh của chủ nghĩa yêu nước truyền thống, và việc phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân.
Ðường Kách mệnh nhấn mạnh vai trò quan trọng hàng đầu của Ðảng- nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam : “Trước hết phải có Ðảng cách mệnh, để trong thì vận động và tổ chức dân chúng, ngoài thì liên lạc với dân tộc bị áp bức và vô sản giai cấp mọi nơi …Đảng có vững cách mệnh mới thành công, cũng như người cầm lái có vững thuyền mới chạy”. Để lãnh đạo cách mạng, Đảng phải theo chủ nghĩa Mác – Lênin, bởi “Đảng mà không có chủ nghĩa cũng như người không có trí khôn, tàu không có bàn chỉ nam. Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mệnh nhất là chủ nghĩa Lênin”. Cùng với những định hướng cụ thể về mục đích, đối tượng, nhiệm vụ, lực lượng và tổ chức tiền phong lãnh đạo cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, Ðường Kách mệnh cũng đồng thời nêu lên mô hình nhà nước trong tương lai khi cách mạng thành công. Mặc dù đồng ý với tư tưởng dân chủ tiến bộ mà cách mạng Mỹ và cách mạng Pháp đã tuyên bố trong Tuyên ngôn độc lập năm 1776 của Mỹ và Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Pháp năm 1791, nhưng theo Người thì : “Cách mệnh Pháp cũng như cách mệnh Mỹ, nghĩa là cách mệnh tư bản, cách mệnh không đến nơi”, nên: Muốn dân tộc được độc lập, muốn nhân dân lao động thoát khỏi thân phận người nô lệ, thì phải làm cách mạng một cách triệt để. Không thể đi theo con đường cách mạng tư sản, không thể thiết lập mô hình nhà nước cộng hòa tư sản, nơi chính quyền chủ yếu thuộc về giai cấp hữu sản, Người đã viết: “Chúng ta đã hy sinh làm cách mệnh thì nên làm cho đến nơi, nghĩa là làm sao cách mệnh rồi thì quyền giao cho dân chúng số nhiều, chớ để trong tay một bọn ít người. Thế mới khỏi hy sinh nhiều lần, thế dân chúng mới được hạnh phúc”…
Đường Kách mệnh-kiệt tác ra đời từ năm Đinh Mão ấy đã trở thành định hướng xuyên suốt trong quá trình lãnh đạo của Đảng ta và 84 năm qua vẫn còn nguyên giá trị và tính thời sự nóng hổi của nó. Bởi vậy, việc nghiên cứu tác phẩm Đường Kách mệnh ở bất cứ thời điểm nào chẳng những giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn một thời kỳ đặc biệt trong lịch sử cách mạng nước ta: thời dựng Đảng, mà còn thêm tự hào về Đảng ta, về vị lãnh tụ vĩ đại và muôn vàn kính yêu, từ đó đẩy mạnh cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” đạt hiệu quả cao hơn, biến các nghị quyết, chủ trương, chính sách của Đảng thành hiện thực trong cuộc sống, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Nguyễn Viết Chính