Trong những năm qua, tình hình khai thác cát trái phép trên các tuyến sông trong địa bàn tỉnh được phát hiện, ngăn chặn, xử lý quyết liệt, nhưng tình hình khai thác cát trái phép vẫn diễn biến phức tạp với nhiều phương thức hoạt động liều lĩnh, phương tiện hiện đại. Để giải quyết tình trạng trên, ngay từ đầu năm, UBND tỉnh đã ban hành Chỉ thị số 23/CT-UBND ngày 24/12/2015 về tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, xử lý hoạt động khai thác, vận chuyển và kinh doanh cát không phép trên địa bàn tỉnh Đồng Nai để chỉ đạo các ban ngành thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp nhằm ngăn chặn tình trạng này.
Thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh, các sở ngành, UBND cấp huyện đã đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng, chống nạn khai thác cát trái phép trên các tuyến đường thủy nội địa. Cấp tỉnh thành lập đoàn công tác liên ngành (gồm: Thanh tra giao thông thủy, Cảnh sát đường thủy), Cấp huyện thành lập các Ban chỉ đạo phòng, chống khai thác cát trái phép tại các xã, phường có tuyến đường thủy. Tại thành phố Biên Hòa đã thành lập Đội phản ứng nhanh phòng chống khai thác cát với sự tham gia của Công an Biên Hòa (đơn vị chủ trì), Phòng Tài nguyên Môi trường, Ban chỉ huy quân sự thành phố Biên Hòa. Đội phản ứng nhanh hàng đêm tổ chức tuần tra, xử lý các hoạt động bơm hút, vận chuyển cát không phép trên các tuyến sông, các đối tượng sử dụng phương tiện gắn máy bơm hút cát.
Đại biểu Đồng Thị Quế Anh chất vấn tại kỳ họp
Tuy nhiên, hiệu quả đem lại còn hạn chế, thiếu bền vững; các hoạt động khai thác cát trái phép chỉ tạm ngưng trong thời điểm cơ quan chức năng tập trung đấu tranh, kiểm tra, xử lý, sau đó lại tiếp tục nổi lên. Do nhu cầu xây dựng rất lớn, tình trạng khai thác cát trái phép, kinh doanh cát từ nguồn khai thác trái phép vẫn diễn ra, không những các cá nhân lén lút hoạt động mà các đơn vị được cấp phép nạo vét sông cũng tranh thủ khai thác nhằm tận thu lượng cát càng nhiều càng tốt, ảnh hưởng xấu đến môi trường nước, gây sạc lở bờ sông. Các cơ sở kinh doanh vật liệu xây dựng ven bờ sông thường xuyên được kiểm tra, xử lý vi phạm nhưng vẫn lén lút tiêu thụ nguồn cát khai thác trái phép. Đã phát hiện tình trạng pha cát sông với cát mặn được khai thác từ khu vực cửa sông để kinh doanh, nguy cơ ảnh hưởng xấu đến chất lượng các công trình xây dựng.
Trên địa bàn tỉnh có 60 bến, bãi kinh doanh cát xây dựng. Riêng địa bàn thành phố Biên Hòa có 19 bến, bãi kinh doanh cát. Qua rà soát phát hiện 35 bến, bãi có biểu hiện tiêu thụ cát từ nguồn khai thác trái phép. Địa bàn tỉnh Đồng Nai hiện có 09 Dự án nạo vét tuyến đường thủy theo hình thức xã hội hóa, tận thu cát, không sử dụng ngân sách nhà nước. Gồm 04 dự án do Bộ Giao thông vận tải cấp phép và 05 dự án do tỉnh Đồng Nai cấp phép (dự án của Công ty Nhân Thiện Hòa, Tuấn Hải Đăng, Liên Hiệp Hợp tác xã Donacoop; Công ty CP Đầu tư và kinh doanh Golf Long Thành và dự án của Công ty thủy lợi Đồng Nai).
Trong năm 2016, các lực lượng chức năng phát hiện 12 nhóm - 40 đối tượng đối tượng hoạt động bơm hút cát trái phép trên sông Đồng Nai. Qua các biện pháp đấu tranh quyết liệt, có 08 nhóm đã ngưng hoạt động, còn 04 nhóm chuyển địa bàn hoạt động đến Quận 9 thành phố Hồ Chí Minh, khu vực huyện Tân Uyên, Bình Dương, 02 nhóm còn lén lút hoạt động. Đã phát hiện, bắt giữ, xử lý tổng số: 158 vụ vi phạm về khai thác, kinh doanh cát sông (hành vi khai thác cát không phép: 112 vụ, còn lại là các hành vi vận chuyển, mua bán cát nguồn gốc không hợp pháp); Tịch thu 53 ghe bơm hút cát trái phép; chuyển hồ sơ đề nghị cơ quan chức năng quyết định XPVPHC 157 vụ; đã khởi tố 01 vụ về hành vi trốn thuế, cụ thể: Ngày 13/7/2016, Công an thành phố Biên Hòa đã kiểm tra phát hiện 1000m3 cát không hóa đơn chứng từ chứa tại bãi, đã khởi tố tố vụ án về tội trốn thuế. Hiện ngành Công an đang phối hợp với Viện kiểm sát củng cố tài liệu, chứng cứ xử để lý nghiêm minh trước pháp luật.
Nhằm hạn chế hoạt động khai thác trái phép cát trái phép trên sông, Chủ tịch UBND tỉnh đã chỉ đạo các sở, ngành, địa phương thực hiện các giải pháp sau:
- UBND các huyện, thành phố Biên Hòa, UBND huyện Nhơn Trạch, Long Thành chủ động phối hợp với UBND các quận, huyện của thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu để quản lý, đấu tranh với các băng, nhóm khai thác, kinh doanh cát vùng giáp ranh;
- Sở Giao thông vận tải phối hợp với Cục Quản lý đường thủy nội địa thuộc Bộ Giao thông vận tải quản lý chặt chẽ việc cấp phép nạo vét lòng sông của các doanh nghiệp. Sở Giao thông vận tải khảo sát, đặt phao, biển cấm hoạt động kinh doanh bến thủy nội địa trái pháp luật; hoàn chỉnh quy hoạch bến, cảng, bến thủy nội địa trên địa bàn tỉnh không bao gồm bến bãi kinh doanh VLXD và cát để tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp ổn định tổ chức sản xuất, kinh doanh ngành nghề cảng, bến thủy nội địa đồng thời nâng cao hiệu quả công tác phối hợp, quản lý; không để các doanh nghiệp lợi dụng tham gia tiêu thụ, khai thác cát trái pháp luật.
- Sở Tài nguyên Môi trường phối hợp Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND các địa phương xác định mức độ tác động môi trường, thiệt hại kinh tế do các dự án gây ra để có biện pháp đền bù, khắc phục hậu quả, không để thiệt hại cho người dân; có biện pháp nâng cao chất lượng đánh giá tác động môi trường trong các dự án nạo vét sông.
- Sở Kế hoạch và Đầu tư chấn chỉnh việc cấp phép kinh doanh, tránh việc lợi dụng giấy phép hoạt động bến thủy nội địa; rút phép kinh doanh những cơ sở tái phạm.
- Sở xây dựng chủ trì phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức kiểm tra chất lượng cát tại các điểm kinh doanh cát, đề nghị xử lý, ngăn chặn tình trạng cát mặn.
- Các cơ quan quản lý nhà nước trên lĩnh vực đường thủy nội địa phối hợp với chính quyền địa phương tiến hành cưỡng chế đối với các bến kinh doanh vật liệu xây dựng không có giấy phép hoạt động bến thủy nội địa vi phạm nhiều lần.
- Công an tỉnh: Phối hợp các sở ngành liên quan tổ chức kiểm tra, xử lý bến bãi không có giấy phép hoạt động bến thủy, kinh doanh cát không có nguồn gốc, các đối tượng hợp thức hóa nguồn gốc cát bằng hóa đơn chứng từ để truy thu thuế; các hành vi trốn thuế, kinh doanh trái phép nhằm chặn đường tiêu thụ cát lậu; tổ chức tuần tra, mật phục đấu tranh xử lý các đối tượng khai thác cát trái phép; tổ chức điều tra, xác minh, triệt phá các băng nhóm có dấu hiệu bảo kê, tranh giành địa bàn bơm hút cát và tiêu thụ cát trái phép; đặc biệt làm rõ hoạt động kinh doanh, khai thác cát trái phép có liên quan đến cán bộ trong các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật và quy định của Đảng về công tác quản lý cán bộ Đảng viên.
Trương Thị Hộp