Đây là lực lượng lao động đóng góp đáng kể vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa tỉnh nhà. Đi đôi với việc thu hút nguồn nhân lực đến sinh sống và làm việc tại tỉnh Đồng Nai thì nhu cầu về nhà ở của các đối tượng này là vấn đề xã hội bức xúc cần phải được quan tâm giải quyết để họ an tâm lao động sản xuất, thực hiện an sinh xã hội.
Xác định rõ tình hình nêu trên, Ban Thường vụ Tỉnh ủy (Khóa VIII) đã ban hành Nghị quyết số 09-NQ/TU ngày 16/6/2008 về một số giải pháp khuyến khích các thành phần kinh tế xây dựng nhà ở cho công nhân lao động trên địa bàn tỉnh đến năm 2010 và định hướng đến năm 2015, với mục tiêu đến năm 2010 giải quyết 30% công nhân lao động có chỗ ở ổn định, đủ điều kiện theo quy chuẩn, 100% nhà ở hiện hữu do các thành phần kinh tế xây dựng cho công nhân lao động thuê ở phải được chỉnh trang, sửa chữa, đảm bảo điều kiện tối thiểu theo quy định của Nhà nước; đến năm 2015 giải quyết 70% công nhân, người lao động có chỗ ở ổn định phù hợp với những tiêu chuẩn quy định của Nhà nước, đồng thời bảo đảm cho công nhân, người lao động được thụ hưởng những công trình phúc lợi công cộng, những thiết chế văn hóa và được chăm sóc sức khỏe tại khu vực nơi ở. Hội đồng nhân dân tỉnh cũng đã ban hành Nghị quyết số 114/2008/NQ-HĐND ngày 24/7/2008 thông qua Chương trình phát triển nhà ở trên địa bàn tỉnh đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020; Nghị quyết số 115/2008/NQHĐND ngày 24/7/2008 thông qua Đề án phát triển quỹ nhà ở xã hội trên địa bàn tỉnh đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020. Ủy ban nhân dân tỉnh cũng đã ban hành hàng loạt các quyết định, kế hoạch để triển khai thực hiện Nghị quyết của Tỉnh ủy, HĐND tỉnh nhằm giải quyết vấn đề nhà ở trên địa bàn tỉnh. Để nắm bắt tình hình, kết quả triển khai thực hiện, Ban Văn hóa Xã hội HĐND tỉnh đã tổ chức đợt giám sát về nội dung này.
Thực trạng, nhu cầu nhà ở công nhân và người lao động trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đến nay đã quy hoạch 34 khu công nghiệp tập trung; tổng số lao động tại các khu công nghiệp, cụm công nghiệp tính đến cuối năm 2010 khoảng 420.000 người, lao động nhập cư chiếm khoảng 60% trên tổng số lao động. Dự báo nhu cầu lao động giai đoạn năm 2011-2015 trên địa bàn tỉnh khoảng 275.000 người (lao động ngoại tỉnh khoảng 75.000-100.000 người); trong đó, nhu cầu lao động năm 2011 khoảng 50.000-70.000 người. Dự báo nhu cầu thuê và mua nhà ở của công nhân KCN: Giai đoạn năm 2011-2015 khoảng 180.000 người; trong năm 2011, nhu cầu thuê nhà ở khoảng 35.000 người, nhu cầu mua nhà ở là 3.000-5.000 người chủ yếu là nhân viên văn phòng các doanh nghiệp và một số người lao động đã làm việc lâu năm có tích lũy để mua nhà ở giá thấp.
Về kết quả triển khai thực hiện đến hết năm 2010 đã có 61 dự án đăng ký xây dựng nhà ở công nhân trong đó, đã có 17 dự án hoàn thành đưa vào sử dụng; số còn lại đa số là mới đăng ký và mới được giới thiệu địa điểm, đang trong giai đoạn giải phóng mặt bằng, hoàn chỉnh hạ tầng kỹ thuật, đang lập thủ tục đầu tư. Trong 17 dự án đã hoàn thành, gồm: doanh nghiệp kinh doanh nhà ở: 02 dự án, doanh nghiệp kinh doanh hạ tầng 04 dự án, doanh nghiệp có sử dụng lao động 11 dự án. UBND tỉnh đã có quyết định phê duyệt thỏa thuận địa điểm 37 dự án đầu tư xây dựng nhà ở công nhân, nhà ở thu nhập thấp với tổng diện tích đất là 313,30 ha, Trong đó có 08 dự án đã đi vào hoạt động, 03 dự án đang thi công, 02 dự án đã cấp giấy chứng nhận đầu tư đang làm hồ sơ, có 21 dự án đã thỏa thuận địa điểm chưa làm hồ sơ cấp giấy chứng nhận đầu tư, có 04 dự án mới thỏa thuận địa điểm đầu năm 2010.
Việc phát triển nhà ở cho công nhân đã được đáp ứng bởi các thành phần tham gia như: Nhà ở do các doanh nghiệp có sử dụng người lao động đầu tư xây dựng; nhà ở do các công ty kinh doanh nhà và xây dựng hạ tầng đầu tư xây dựng quản lý cho công nhân thuê ở; nhà ở do các hộ cá thể, tư nhân xây thành phòng trọ cho công nhân thuê. Đối với dự án thí điểm xây dựng 500 căn nhà ở xã hội theo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh (tại thành phố Biên Hòa và huyện Nhơn Trạch, bố trí khoảng 1.000 người, diện tích khoảng 22.500 m2) hiện đang được hoàn tất các thủ tục đầu tư xây dựng và chuyển đổi chủ đầu tư theo quy định để khởi công xây dựng. Việc chỉnh trang nhà ở hiện hữu do các thành phần kinh tế xây dựng do một bộ phận số hộ dân, doanh nghiệp cũng đã tự bỏ vốn chỉnh trang sửa chữa.
Đối chiếu giữa mục tiêu, nhiệm vụ của Nghị quyết với kết quả triển khai thực tế cho thấy Nghị quyết của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, HĐND tỉnh đã được triển khai rộng rãi đến các Sở, ban, ngành, đơn vị liên quan của tỉnh và các cấp ủy đảng, chính quyền các địa phương, các tổ chức đoàn thể chính trị- xã hội và trong nhân dân, đặc biệt là đã được triển khai đến các thành phần kinh tế, hộ dân đầu tư xây dựng nhà ở, phòng trọ cho công nhân thuê ở. Từ đó, đã làm cho các Sở, ban, ngành, đơn vị liên quan của tỉnh và các cấp ủy đảng, chính quyền các địa phương, các tổ chức đoàn thể chính trị -xã hội và nhân dân có sự hiểu biết, nhận thức tạo sự đồng thuận trong việc góp phần tạo chỗ ở, giải quyết bớt khó khăn cho công nhân và ổn định tình hình chung về an ninh, chính trị trên địa bàn tỉnh. Đối với nhà ở công nhân do các doanh nghiệp đầu tư xây dựng về tình hình an ninh, trật tự; phòng cháy, chữa cháy; điện, nước; vệ sinh môi trường được đảm bảo; có các công trình phụ trợ phục vụ cho khu nhà ở công nhân như nhà ăn, khu giải trí, mua sắm, khu sinh hoạt văn hóa, nhà trẻ. Đối chiếu kết quả điều tra nhà trọ cho thấy các cơ sở cho thuê nhà trọ cơ bản đã đảm bảo điều kiện tối thiểu đối với một phòng ở; tuy nhiên điều kiện đối với một nhà ở và khu nhà ở (chỗ ở) thì chưa đảm bảo theo quy định.
Tuy nhiên, tồn tại trong việc xây dựng quỹ nhà ở xã hội vẫn còn nhiều. Công tác triển khai có lúc, có nơi còn bộc lộ một số hạn chế trong công tác tham mưu ban hành các cơ chế, chính sách thực hiện chưa kịp thời và đồng bộ. Cụ thể như chưa xây dựng và triển khai được đề án cho vay tín dụng ưu đãi đối với các thành phần kinh tế tham gia đầu tư, xây dựng để chỉnh trang và cải tạo nhà ở công nhân; chưa hình thành được quỹ xây dựng nhà ở công nhân từ nguồn sử dụng phí hạ tầng từ các dự án đầu tư; chưa vận động được các nhà đầu tư dành tỉ lệ nhà ở từ 5-7% của các dự án khu dân cư, khu đô thị, bán lại cho tỉnh theo giá thành không tính lợi nhuận để bố trí cho đội ngũ chuyên gia, đội ngũ công nhân có trình độ kỹ thuật cao được thuê hoặc mua trả chậm khi họ cam kết làm việc lâu dài ở Đồng Nai.
Công tác quản lý, nắm bắt tình hình khó khăn của các hộ kinh doanh nhà trọ để có giải pháp hỗ trợ, tạo điều kiện đăng ký kinh doanh đi vào nề nếp còn hạn chế; việc phối hợp giữa chính quyền và đoàn thể các cấp tại các địa phương có lúc, có nơi chưa được chặt chẽ trong việc tuyên truyền, kiểm tra, giám sát thực hiện Nghị quyết của Tỉnh ủy và Kế hoạch của UBND tỉnh. Các doanh nghiệp tham gia xây dựng nhà ở công nhân và nhà ở xã hội còn ít. Nhà ở cho công nhân phần lớn là do các hộ cá thể xây dựng cho thuê. Vì vậy đến nay, nhà ở công nhân trong khu vực hộ dân chưa đáp ứng tiêu chuẩn tối thiểu về chỉ tiêu chất lượng (diện tích phòng ở, chiều rộng thông thủy, chiều cao thông thủy phòng, vật liệu xây dựng, PCCC, môi trường, cấp thoát nước, rác thải, cây xanh, ánh sáng, mật độ xây dựng, đường giao thông,…) nhìn chung chưa đạt yêu cầu so với quy định.
Đối với giá cho thuê nhà trọ trên địa bàn chiếm tỷ lệ 10% so với mức thu nhập bình quân của công nhân; đây là tỷ lệ còn tương đối cao. Việc triển khai thực hiện cung cấp các dịch vụ điện nước theo giá quy định của nhà nước cho người công nhân trong các khu nhà trọ chưa hiệu quả, mới chủ yếu cấp đến chủ nhà trọ. Quản lý chất lượng nhà ở, an ninh trật tự, hộ khẩu còn gặp khó khăn. Việc thực hiện dự án xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở công nhân triển khai còn chậm do khó khăn nhất hiện nay là quỹ đất. Luật Nhà ở và Nghị định 90/2006/NĐ-CP quy định các dự án nhà ở thương mại trên 10ha phải dành 20% đất ở để phát triển nhà ở xã hội, tuy nhiên trên địa bàn tỉnh nhiều dự án được duyệt trước Luật Nhà ở và Nghị định 90/2006/NĐ-CP cho nên quỹ đất 20% chủ yếu dành cho tái định cư và tạm cư phục vụ bồi thường giải tỏa. Nhiều dự án nhà ở thương mại sau này chưa hoàn chỉnh hạ tầng cho nên một số doanh nghiệp trong các khu công nghiệp khi có nhu cầu xây dựng nhà ở cho công nhân thì chưa có sẵn quỹ đất sạch đã có hạ tầng hoàn chỉnh để giới thiệu, hoặc có nhưng lại không thuận tiện về vị trí.
Nguyên nhân lớn nhất là việc giải quyết những vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện còn chậm và kéo dài; nhất là, những vướng mắc về đất đai và tài chính, tín dụng. Giá thành nhà ở xã hội lại quá cao (giá thành 1 m2 nhà ở tuy đang xây dựng, nhưng theo dự tính đã là 8 triệu đồng, thì người thu nhập thấp khó có thể mua hoặc thuê được nhà ở; làm mất đi mục đích của chương trình nhà ở xã hội, mục đích sử dụng đất). Cơ chế, chính sách của Trung ương ban hành chưa cụ thể, không ổn định, chưa có cơ chế ưu đãi cho các hộ dân vay vốn để xây dựng, cải tạo, nâng cấp nhà ở cho công nhân lao động thuê; cơ chế, chính sách cho các thành phần kinh tế vay vốn ưu đãi từ Ngân hàng phát triển đã có, nhưng doanh nghiệp chưa tiếp cận được nguồn vốn này. Số lượng nhà trọ xây dựng trên đất nông, lâm nghiệp (32,62%) và đất thuộc diện giải tỏa (2,48%) còn chiếm tỷ lệ lớn; đối với các loại đất này chủ hộ không được cấp phép xây dựng. Do đó việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật đồng bộ đảm bảo theo quy định là điều hầu hết các chủ hộ rất ít quan tâm.
Với những tồn tại chủ yếu nêu trên có thể đánh giá mục tiêu Nghị quyết của Tỉnh ủy, HĐND tỉnh về phát triển nhà ở xã hội (bao gồm cả nhà ở cho người có thu nhập thấp, nhà ở cho công nhân) đến cuối năm 2010 vẫn chưa đạt so với mục tiêu, yêu cầu.
Qua giám sát của Ban Văn hóa Xã hội HĐND tỉnh, sau khi đánh giá cụ thể về những kết quả đã đạt được cũng như những tồn tại, hạn chế, Ban đã báo cáo Thường trực Tỉnh ủy, Thường trực HĐND tỉnh đồng thời có những kiến nghị cụ thể, phù hợp để đẩy nhanh tiến độ xây dựng nhà ở xã hội trên địa bàn tỉnh theo đúng tinh thần của Nghị quyết Tỉnh ủy, HĐND tỉnh đã ban hành.
Nguyễn Thị Oanh.