Đồng chí Tòng Thị Phóng, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Quốc hội trong chuyến thăm và làm việc tại Đồng Nai vào tháng 3 năm 2010 với vai trò là Bí thư Trung ương Đảng, phó Chủ tịch Quốc hội đã khảo sát trực tiếp mô hình thí điểm này; gặp gỡ với các thành viên Ban HĐND cấp xã để lắng nghe về những hoạt động mà Ban đã thực hiện qua đó đồng chí đã đánh giá cao việc làm thí điểm của Đồng Nai cũng như sự cố gắng, tích cực của các Ban HĐND trong việc nâng cao chất lượng hoạt động HĐND cấp xã nói riêng và hoạt động của các cơ quan dân cử nói chung.
Trong nhiệm kỳ 2011-2016 của HĐND các cấp, thực hiện chỉ đạo của Ban Thường vụ Tỉnh ủy tại văn bản số 645-CV/TU về việc tăng số lượng đại biểu chuyên trách của Ban HĐND cấp huyện, xã; trên cơ sở kế thừa những kết quả từ việc thí điểm thành lập Ban HĐND cấp xã từ nhiệm kỳ 2004-2011, HĐND các xã, phường, thị trấn đã triển khai việc thành thành lập Ban HĐND. Qua theo dõi và hướng dẫn thành lập, Thường trực HĐND tỉnh đánh giá các Ban HĐND đã cơ bản hoàn thiện về cơ cấu tổ chức, đảm bảo cho việc triển khai hoạt động.
Thuận lợi lớn của các Ban HĐND cấp xã trong nhiệm kỳ 2011-2016 là có Phó trưởng Ban hoạt động chuyên trách trong khi các Ban thí điểm trước đây 100% hoạt động kiêm nhiệm. Bên cạnh đó, Ban HĐND cấp xã đã qua giai đoạn thí điểm, những khó khăn, lúng túng trong việc xây dựng tổ chức và triển khai hoạt động đã được dự liệu và từng bước tháo gỡ; những kinh nghiệm đã được đúc rút, phổ biến nên ngay từ khi mới thành lập Ban HĐND cấp xã đã có được những thuận lợi cơ bản.
Mặc dù Ban HĐND cấp xã có nhiều thuận lợi nhưng để giúp cho hoạt động của Ban HĐND cấp xã đạt hiệu quả cao hơn nữa, phát huy những thế mạnh, hiệu quả đã có trong nhiệm kỳ, ngày 05 tháng 8 năm 2011, Thường trực HĐND tỉnh đã có văn bản số 241/HĐND – VP gửi các Ban HĐND cấp xã hướng dẫn một số nội dung về triển khai hoạt động.
Vấn đề đầu tiên Thường trực HĐND tỉnh lưu ý đối với các Ban HĐND cấp xã là việc xây dựng chương trình hoạt động vì đây là việc làm thể hiện tính chủ động cao, là nền tảng, là căn cứ cho mọi hoạt động của Ban. Căn cứ chương trình hoạt động và chương trình giám sát nhiệm kỳ 2011-2016 của HĐND cùng cấp, các Ban HĐND cấp xã có trách nhiệm xây dựng chương trình hoạt động chung trong cả nhiệm kỳ, cụ thể hóa theo từng năm, quý, tháng và bố trí thời gian, nhân sự để triển khai thực hiện theo đúng chương trình đã đề ra. Với việc chủ động về chương trình như vậy cũng giúp tránh được sự trùng lắp trong hoạt động của Ban HĐND với Thường trực cấp xã, để Ban HĐND không làm thay hoặc làm giảm vai trò của Thường trực đồng thời xác lập ngay từ đầu mối quan hệ phối hợp giữa các tổ chức của HĐND.
Trong quá trình triển khai hoạt động giám sát của các Ban HĐND cấp xã đặc biệt là hoạt động giám sát phải chú trọng đảm bảo số lượng đi đôi với chất lượng; việc chọn nội dung giám sát phải phù hợp với khả năng của Ban; sau giám sát ban hành thông báo kết luận và kiến nghị về những vấn đề cụ thể, theo dõi việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát. Các thông báo kết luận của Ban HĐND cấp xã đồng thời gửi Thường trực HĐND cấp huyện để theo dõi, hướng dẫn và phối hợp.
Về quy trình tổ chức giám sát, các đoàn giám sát của Ban HĐND cấp xã thực hiện theo đúng Quy chế hoạt động của HĐND ban hành kèm theo Nghị quyết số 753/2005/NQ-UBTVQH11 và theo Quy định tạm thời về tổ chức và hoạt động của Ban HĐND do HĐND cùng cấp ban hành. Ban cũng có thể tổ chức các cuộc khảo sát hoặc tiến hành khảo sát trước, giám sát sau, đảm bảo hoạt động và hoạt động giám sát của Ban HĐND không thay thế và không trùng lắp với hoạt động của Thường trực HĐND cấp xã.
Trưởng Ban HĐND cấp xã có trách nhiệm điều hành các hoạt động của Ban theo Quy định tạm thời về tổ chức và hoạt động của HĐND cấp xã đã được HĐND cùng cấp thông qua; đảm bảo các Thành viên Ban HĐND xã phải dành thời gian thích hợp cho hoạt động của Ban.
Qua theo dõi việc thành lập, Thường trực HĐND tỉnh nhận thấy còn một số Ban chưa bầu đủ số thành viên theo cơ cấu dự kiến (huyện Định Quán và huyện Vĩnh Cửu) do đó đề nghị Thường trực HĐND cấp xã tiếp tục chuẩn bị nhân sự để bầu bổ sung tại kỳ họp gần nhất. Trong thời gian chưa bầu bổ sung, các Ban HĐND xã vẫn tiến hành hoạt động bình thường để đảm bảo chất lượng hoạt động của Ban ngay từ đầu nhiệm kỳ.
Thường trực HĐND tỉnh cũng đề nghị Thường trực HĐND các huyện, thị xã Long Khánh và thành phố Biên Hòa thường xuyên theo dõi, hướng dẫn và khảo sát nắm tình hình hoạt động của các Ban HĐND cấp xã trên địa bàn; trường hợp có khó khăn, vướng mắc phát sinh kịp thời thông tin về Thường trực HĐND tỉnh. Để giúp Thường trực HĐND tỉnh theo dõi tình hình hoạt động của các Ban HĐND cấp xã, đề nghị khi xây dựng các báo có định kỳ, Thường trực HĐND cấp huyện báo cáo bổ sung về kết quả hoạt động của các Ban HĐND cấp xã tại địa bàn.
Các điều kiện đảm bảo cho hoạt động của Ban HĐND cấp xã, trong quá trình hoạt động, các khoản chi thực hiện theo Nghị quyết số 203/2010/NQ-HĐND ngày 09/12/2010 của HĐND tỉnh về quy định một số khoản chi cho hoạt động của Hội đồng nhân dân các cấp trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. Thường trực HĐND tỉnh sẽ tổ chức khảo sát tại một số Ban HĐND cấp xã nắm kết quả hoạt động để có nhận định đánh giá và có những hướng dẫn cần thiết nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động của Ban HĐND cấp xã trên địa bàn trong nhiệm kỳ 2011-2016.
Nguyễn Thị Oanh